Oleh: Prof Madya Dr Azrul Hafiz Abdul Aziz dan Dr Rahimah Sahud
PADA tanggal 7 April setiap tahun, dunia akan menyambut Hari Kesihatan Sedunia yang dianjurkan oleh Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO). Ini merupakan salah satu usaha global bagi meningkatkan kesedaran terhadap isu-isu kesihatan utama yang memberi kesan langsung kepada masyarakat.
Bagi tahun 2025, tema “Permulaan Sihat, Masa Depan Cerah” (Healthy Beginnings, Hopeful Futures) telah dipilih, dengan memberi fokus terhadap penjagaan kesihatan ibu dan anak sebagai asas kepada kesejahteraan komuniti dan pembangunan mampan negara. Tema ini mencerminkan komitmen antarabangsa untuk menghentikan kematian ibu dan bayi yang boleh dicegah semasa kehamilan dan kelahiran, di samping memperkukuh perhatian terhadap kesihatan jangka panjang serta kesejahteraan wanita di seluruh dunia.
Walaupun sistem kesihatan dan teknologi perubatan terus berkembang pesat, statistik kematian ibu dan bayi kekal membimbangkan. Menurut Laporan WHO dan UNICEF 2024, setiap selang dua minit seorang wanita meninggal dunia akibat komplikasi kehamilan atau kelahiran, menjadikan jumlah kematian wanita hamil mencecah hampir 300,000 orang setiap tahun.
Lebih menyayat hati, kira-kira 2.3 juta bayi meninggal dunia sebelum usia sebulan, manakala 1.9 juta bayi dilahirkan mati
(stillbirth) setiap tahun di seluruh dunia. Situasi ini menunjukkan bahawa 4 daripada 5 negara berisiko untuk gagal mencapai sasaran sifar kematian ibu dan anak menjelang tahun 2030, manakala 1 daripada 3 negara dijangka tidak mampu mengurangkan kadar kematian bayi baru lahir.
Apa yang lebih mendukacitakan, sebahagian besar kematian ibu dan bayi ini sebenarnya boleh dicegah. Antara penyebab utama termasuk pendarahan berlebihan, tekanan darah tinggi (pre-eclampsia), jangkitan kuman serius, komplikasi kelahiran serta prosedur pengguguran yang tidak selamat.
Faktor tidak langsung seperti kekurangan darah (anemia), malaria dan penyakit jantung turut menyumbang kepada risiko tinggi kematian semasa kehamilan. Malangnya, ketidaksamarataan dalam akses kepada penjagaan kesihatan yang berkualiti, khususnya di negara berpendapatan rendah, terus menjadi cabaran utama dalam usaha mengurangkan kematian ibu dan bayi.
Justeru itu, pemeriksaan antenatal yang awal dan berkala oleh petugas kesihatan bertauliah amat penting bagi mengenal pasti serta mengurus sebarang risiko dengan berkesan demi menyelamatkan nyawa ibu dan anak. Di Malaysia, kita sangat beruntung kerana memiliki sistem penjagaan kesihatan ibu dan anak yang kukuh serta komprehensif.
Kementerian Kesihatan Malaysia (KKM) menyediakan lebih daripada 1,000 Klinik Kesihatan dan Klinik Ibu & Anak (KKIA) di seluruh negara bagi memastikan setiap wanita hamil menerima penjagaan antenatal yang berkualiti. Data Health Facts Malaysia 2024 menunjukkan bahawa lebih 98% wanita hamil perlu menjalani sekurang-kurangnya empat lawatan temujanji antenatal, selari dengan saranan WHO.
Apabila seorang wanita disahkan mengandung, beliau akan menjalani pemeriksaan awal dan akan dibekalkan dengan “buku pink”, iaitu rekod kesihatan lengkap yang mencatatkan sejarah kehamilan, berat badan, tekanan darah, tarikh jangkaan bersalin serta sebarang risiko yang dikenal pasti. Ujian air kencing, ujian darah dan pemeriksaan tekanan darah dijalankan secara berkala, manakala bekalan asid folik, zat besi dan vitamin diberikan secara percuma bagi menyokong tumbesaran janin yang sihat.
Kerajaan juga telah melengkapkan hospital-hospital awam dengan kemudahan bersalin moden dan pasukan kesihatan yang terlatih. Menurut Laporan Bank Dunia 2023, 99.8% kelahiran di Malaysia dibantu oleh petugas kesihatan bertauliah dan ini merupakan satu pencapaian yang meletakkan negara kita antara yang terbaik di dunia dari segi keselamatan ibu dan bayi semasa proses kelahiran. Usaha ini bukan sahaja menyelamatkan nyawa, malah memastikan bayi dilahirkan dalam keadaan sihat dan ibu dapat pulih dengan selamat.
Namun begitu, cabaran baharu seperti kesihatan mental ibu, kehamilan remaja dan akses yang tidak sekata bagi komuniti pedalaman serta warga migran memerlukan perhatian segera. WHO menyeru semua negara agar melabur lebih dalam sistem kesihatan primer, memperkukuh latihan petugas kesihatan serta meningkatkan mekanisme pemantauan untuk memastikan kesihatan ibu dan bayi terus dilindungi secara menyeluruh dan inklusif.
Kesimpulannya, sambutan Hari Kesihatan Sedunia 2025 bukan sekadar memperingati isu kesihatan global, tetapi menyeru setiap lapisan masyarakat untuk bertindak bersama melindungi kesihatan ibu dan anak bermula dari dalam kandungan sehingga selepas kelahiran. Malaysia memiliki sistem penjagaan kesihatan yang terbukti terbaik dan berkesan, namun pencapaian ini menuntut usaha berterusan daripada semua pihak.
Pelaburan dalam permulaan yang sihat bukan sahaja menyelamatkan nyawa, malah membuka jalan kepada masa depan negara yang lebih sejahtera dan lestari. Marilah kita sama-sama mengangkat suara dan bertindak demi memastikan setiap ibu dan setiap anak mendapat peluang hidup yang sihat dan penuh harapan.
Dr Azrul Hafiz merupakan Pensyarah Universiti Sains Islam Malaysia dan Dr Rahimah, Pegawai Perubatan Hospital Ampang
