Oleh: Dr. Yohan Kurniawan
RAWATAN untuk kanak-kanak autisme merupakan salah satu rawatan yang agak mahal dibandingkan rawatan kurang upaya lain seperti kurang Upaya fizikal terutamanya bagi golongan keluarga B40. Keluarga B40 sering menghadapi cabaran besar dalam mendapatkan rawatan untuk kanak-kanak autisme akibat kekangan kewangan dan akses kepada perkhidmatan terapi yang berkualiti. Kos rawatan seperti terapi pertuturan, terapi tingkah laku, dan intervensi awal adalah tinggi, menjadikannya sukar untuk ditanggung oleh keluarga berpendapatan rendah.
Selain itu, kekurangan pusat intervensi khas di kawasan luar bandar dan masa menunggu yang lama di hospital kerajaan turut memburukkan keadaan. Tanpa rawatan yang mencukupi, kanak-kanak autisme dari keluarga B40 berisiko menghadapi kesukaran dalam perkembangan sosial, komunikasi, dan akademik, yang boleh menjejaskan masa depan mereka. Oleh itu, alternatif rawatan yang lebih mampu milik dan mudah diakses, seperti terapi haiwan, menjadi satu keperluan penting bagi membantu golongan ini.
Permasalahan yang banyak dihadapi oleh kanak-kanak autisme adalah masalah membangunkan hubungan sosial dan komunikasi dengan orang lain. Dalam usaha
meningkatkan kemahiran sosial dan komunikasi kanak-kanak autisme, terapi haiwan semakin mendapat perhatian sebagai alternatif rawatan yang murah dan berkesan, khususnya bagi keluarga daripada golongan B40. Berbanding terapi konvensional yang sering memerlukan kos rawatan yang tinggi, interaksi dengan haiwan yang dijalankan di luar negara telah terbukti dapat membantu kanak-kanak autisme berkomunikasi dengan lebih baik, mengurangkan tekanan emosi, dan membangunkan kemahiran sosial yang lebih stabil.
Terapi haiwan atau animal-assisted therapy (AAT) merangkumi interaksi dengan pelbagai haiwan seperti kuda, kucing, anjing, ikan lumba-lumba, arnab, dan sebagainya. Kajian menunjukkan terapi ini membantu kanak-kanak autisme meningkatkan tumpuan, mengurangkan kebimbangan, serta memperbaiki keupayaan mereka untuk berinteraksi secara sosial.
Haiwan dapat bertindak sebagai perantara yang menggalakkan kanak-kanak untuk melibatkan diri dalam aktiviti yang memerlukan komunikasi dan ekspresi emosi. Sebagai contoh, terapi berkuda (hippotherapy) sering digunakan untuk memperbaiki koordinasi dan tumpuan kanak-kanak autisme. Namun, rawatan ini mungkin kurang mampu diakses oleh keluarga B40 kerana kosnya yang tinggi.
Sebaliknya, terapi menggunakan haiwan peliharaan yang lebih kecil seperti kucing atau arnab boleh menjadi alternatif yang lebih mesra bajet tetapi tetap memberikan kesan positif yang signifikan. Terapi haiwan telah terbukti membantu kanak-kanak autisme dalam pelbagai aspek, termasuk meningkatkan interaksi sosial, memperbaiki komunikasi, dan mengurangkan kebimbangan serta tekanan.
Menurut kajian, interaksi dengan haiwan dapat merangsang penghasilan hormon oksitosin yang berperanan dalam meningkatkan hubungan sosial dan membina empati dalam kalangan kanak-kanak autisme. Selain itu, kehadiran haiwan juga dapat mengurangkan tekanan emosi dan memberikan rasa selamat kepada kanak-kanak ini.
Terdapat beberapa jenis haiwan yang sering digunakan dalam terapi untuk kanak-kanak autisme, termasuk:
1. Kucing
Kucing terkenal dengan sifatnya yang tenang dan mudah dijaga. Kanak-kanak autisme boleh belajar mengenali emosi melalui interaksi dengan kucing dan secara tidak langsung meningkatkan kemahiran komunikasi mereka.
2. Anjing
Anjing terapi sering digunakan untuk membantu kanak-kanak autisme dalam membina interaksi sosial. Kehadiran anjing juga dapat memberikan kesan
menenangkan dan membantu kanak-kanak berlatih keterampilan sosial seperti memberi arahan dan membina hubungan.
3. Arnab
Arnab adalah haiwan kecil yang mudah dipelihara dan sesuai untuk terapi sentuhan, di mana kanak-kanak dapat membelai dan berinteraksi dengan cara
yang lembut dan penuh kasih sayang.
4. Ikan
Merenung ikan di dalam akuarium boleh memberi kesan terapeutik kepada kanak-kanak autisme. Ia membantu mengurangkan stres dan memberi ketenangan kepada mereka. Ianya juga membantu memberi stimulus sensori virtual kepada kanak-kanak autisme sekiranya ikan tersebut berwarna warni.
5. Kuda
Terapi berkuda atau equine therapy terbukti berkesan dalam meningkatkan kemahiran motor dan komunikasi kanak-kanak autisme. Walaupun memerlukan
kos yang lebih tinggi, terdapat inisiatif tertentu yang menawarkan sesi terapi berkuda secara percuma atau bersubsidi kepada keluarga yang memerlukan.
Bagi keluarga B40, kos rawatan dan terapi sering menjadi cabaran utama dalam memberikan intervensi terbaik untuk anak-anak mereka. Oleh itu, terapi haiwan
boleh dijadikan pilihan yang lebih ekonomi dan berkesan. Beberapa langkah yang boleh diambil bagi memastikan keluarga B40 mendapat manfaat daripada terapi ini
termasuk:
a) Kerjasama dengan NGO dan institusi akademik – Banyak pertubuhan bukan kerajaan (NGO) dan institusi pendidikan menawarkan program terapi haiwan secara percuma atau dengan kos yang rendah.
b) Menyertai program sukarelawan di pusat haiwan – Kanak-kanak autisme boleh dilibatkan dalam aktiviti sukarelawan di pusat penjagaan haiwan atau zoo
sebagai sebahagian daripada terapi mereka.
c) Memelihara haiwan peliharaan di rumah – Memelihara haiwan kecil seperti ikan, kucing, atau arnab boleh menjadi kaedah yang murah dan mudah untuk
memberi terapi kepada anak-anak autisme.
d) Lawatan berkala ke zoo dan ladang haiwan
Zoo Negara dan beberapa pusat haiwan lain sering menawarkan program pendidikan dan interaksi dengan haiwan yang boleh membantu dalam pembangunan sosial kanak-kanak autisme.
Keluarga dalam kategori B40 sering menghadapi kesukaran untuk mendapatkan rawatan profesional bagi anak-anak mereka yang mengalami autisme. Terapi
tingkah laku seperti Applied Behavior Analysis (ABA) atau terapi pertuturan boleh menelan kos yang tinggi, menjadikannya sukar diakses oleh golongan
berpendapatan rendah. Oleh itu, terapi haiwan boleh menjadi pilihan rawatan yang lebih mudah, fleksibel, dan berpatutan.
Menerapkan terapi haiwan di rumah atau di pusat jagaan yang menyediakan kemudahan interaksi dengan haiwan adalah alternatif yang tidak memerlukan perbelanjaan besar. Misalnya, memiliki kucing atau arnab sebagai haiwan peliharaan boleh membantu kanak-kanak autisme membangunkan rasa empati, meningkatkan kepekaan deria, dan menggalakkan interaksi sosial tanpa tekanan yang tinggi.
Selain itu, Zoo Negara dapat memainkan peranan penting dalam memperkenalkan program interaksi haiwan kepada masyarakat, termasuk kanak-kanak autisme. Dengan menyediakan program terapi haiwan yang berfokus kepada kanak-kanak istimewa dari golongan B40, Zoo Negara boleh menjadi pusat yang bukan sahaja menghiburkan, tetapi juga memberi manfaat kesihatan mental dan sosial kepada kanak-kanak autisme.
Beberapa program yang boleh diperkenalkan oleh Zoo Negara termasuk:
1. Program Interaksi Haiwan
Kanak-kanak berpeluang berinteraksi secara langsung dengan haiwan jinak seperti arnab, kambing, atau burung, yang boleh membantu mereka
mengurangkan ketakutan sosial dan membangunkan kemahiran komunikasi.
2. Lawatan Pendidikan Bertema
Program khas yang menggabungkan elemen pembelajaran tentang haiwan dengan aktiviti terapi interaktif untuk membantu kanak-kanak autisme memahami
persekitaran dengan lebih baik.
3. Sesi Terapi Berkumpulan
Zoo Negara boleh bekerjasama dengan pakar terapi untuk menyediakan sesi khas bagi kanak-kanak autisme, di mana mereka dapat belajar berinteraksi
dengan rakan sebaya melalui aktiviti melibatkan haiwan.
Selain itu, pihak kerajaan dan sektor swasta boleh memainkan peranan dengan menawarkan subsidi atau bantuan kewangan bagi membolehkan lebih ramai
keluarga B40 menyertai program terapi haiwan yang dikendalikan oleh institusi seperti Zoo Negara dan institusi pendidikan.
Penggunaan haiwan sebagai alternatif rawatan bagi kanak-kanak autisme dalam keluarga B40 adalah satu pendekatan yang inovatif, murah, dan berkesan. Dengan peranan institusi seperti Zoo Negara dalam menyediakan program interaksi haiwan, lebih ramai kanak-kanak autisme berpeluang untuk menerima manfaat terapi ini tanpa membebankan kewangan keluarga mereka.
Oleh itu, inisiatif seperti ini wajar dikembangkan secara lebih meluas agar setiap kanak-kanak autisme, tanpa mengira latar belakang ekonomi, mendapat akses kepada rawatan yang dapat membantu mereka berkembang dengan lebih baik dalam kehidupan seharian.
Penulis merupakan Pensyarah Kanan Jabatan Psikologi Pendidikan dan Kaunseling, Universiti Malaya
