BARU-baru ini kita dikejutkan dengan wabak rabies (anjing gila) di Serawak. Kelmarin, seorang lagi kanak-kanak perempuan dari Kampung Lebur, salah satu daripada lima buah kampung yang dikategorikan sebagai kawasan yang dijangkiti rabies di Serian, telah dimasukkan ke Hospital Umum Sarawak di Kuching.
Mangsa dikesan mengalami gejala yang berkaitan dengan virus itu. Kanak-kanak itu berasal dari kampung yang sama dengan mangsa ketiga yang mengalami virus itu.
Hospital telah menjalani ujian darah. Kita perlu menunggu keputusan sebelum pengesahan dibuat sama ada ianya wabak rabies atau tidak. Bagaimanapun, kanak-kanak itu menunjukkan beberapa gejala jangkitan rabies yang sama dan dimasukkan di Unit Rawatan Rapi (ICU).
Tiga kanak-kanak dari daerah Serian yang dijangkiti rabies dan dua daripada mereka, seorang gadis berusia enam tahun dan abangnya yang berusia empat tahun, meninggal dunia di Hospital Umum Sarawak Selasa lalu manakala mangsa ketiga, kanak-kanak berusia tujuh tahun itu masih dalam keadaan kritikal.
Rabies adalah penyakit virus yang menyebabkan keradangan otak pada manusia dan mamalia lain. Gejala awal boleh dikesan apabila demam berpanjangan.
Gejala-gejala ini diikuti oleh satu atau lebih gejala berikut iaitu pergerakan ganas, keseronokan yang tidak terkawal, ketakutan air, ketidakupayaan untuk memindahkan bahagian badan, kekeliruan, dan kehilangan kesedaran.
Sekali gejala-gejala ini muncul, pesakit akan menghampiri kritikal, yang selalunya terarah kepada kematian. Tempoh masa di antara mengidap penyakit dan permulaan simptom biasanya antara satu bulan hingga tiga bulan.
Walau bagaimanapun, tempoh masa ini boleh berubah kurang dari satu minggu hingga lebih dari satu tahun. Masa bergantung kepada jarak tindakan virus rabies untuk mencapai sistem saraf pusat.
Rabies disebabkan oleh lyssavirus, termasuk virus rabies dan lyssavirus kelawar Australia. Rabies tersebar apabila melalui gigitan haiwan kepada manusia lain.
Air liur dari haiwan yang dijangkiti boleh menyebarkan rabies jika air liur itu bersentuhan dengan mata, mulut, atau hidung iaitu tempat yang bermukosa ataupun berdarah.
Di seluruh dunia, anjing adalah haiwan yang menjadi penyebab virus itu. Lebih daripada 99% kes rabies di negara di seluruh dunia berpunca daripada anjing.
Di Amerika, gigitan kelelawar juga adalah sumber jangkitan rabies yang berlaku pada manusia, namun ianya kurang daripada 5% kes berbanding dari anjing. Rodent sangat jarang dijangkiti rabies. Virus rabies bergerak ke otak melalui saraf periferal.
Penyakit ini hanya boleh didiagnosis selepas permulaan gejala kelihatan pada binatang mahupun manusia.
Pada haiwan, rabies didiagnosis dengan mengesan virus pada mana-mana bahagian otak haiwan yang terjejas. Cara diagnosisnya adalah dengan menghapuskan haiwan itu dan kemudian diuji. Menguji haiwan yang disyaki akan membantu mengelakkan ujian meluas dalam hubungan manusia (jika ujian itu negatif) dan mengelak rawatan yang tidak perlu.
Bermakna jika kita mengetahui punca virus rabies itu, maka rawatan dan ujian secara rawak tidak diperlukan.
Pada manusia, rabies didiagnosis dengan menguji air liur, sampel darah, cairan tulang belakang dan sampel kulit. Ujian berbilang mungkin diperlukan. Ujian bergantung kepada pengesanan protein pada permukaan virus rabies, pengesanan bahan genetik virus atau demonstrasi maklum balas antibodi (kebal) terhadap virus.
Kita sudah semestinya ingin mengetahui apakah rawatan untuk rabies? Rawatan adalah disyorkan jika doktor perubatan atau pegawai kesihatan berpendapat pesakit telah terdedah kepada haiwan yang berpotensi mengidap rabies.
Sekiranya haiwan itu haiwan peliharaan atau haiwan ladang yang tidak mempunyai gejala anjing gila, maka haiwan itu boleh diasingkan dan dipantau selama 10 hari.
Haiwan liar yang boleh ditangkap boleh dibunuh dan diuji untuk virus itu. Sekiranya haiwan itu tidak dijumpai, lebih baik berunding dengan jabatan kesihatan tempatan. Laluan umum untuk menentukan rawatan perlindungan rabies memerlukan maklumat berikut:
• Gigitan: Adakah gigitan berlaku dan di mana tempat gigitan? (Mana-mana penembusan kulit dianggap menggigit, walaupun gigitan ke muka dan tangan membawa risiko tertinggi, semua gigitan perlu dipertimbangkan untuk rawatan perlindungan.)
• Insiden tidak menggigit: Adakah saliva menyentuh terbuka atau membran mukus?
• Faktor risiko haiwan: Tiada kes-kes jangkitan rabies telah dilaporkan daripada anjing atau kucing domestik yang divaksinasi sepenuhnya. Sekiranya digigit, adalah penting untuk menentukan sama ada gigitan itu diprovokasi atau tidak diprovokasi. Gigit yang dipancing termasuk apa-apa keadaan yang mana orang itu menyentuh, mengancam, takut, memberi makan atau sebaliknya berinteraksi dengan haiwan itu sebelum digigit.
Sekiranya tiada interaksi seperti itu, gigitan dianggap tidak disebabkan oleh gangguan dan ia meningkatkan kemungkinan bahawa haiwan itu mungkin mempunyai rabies.
• Kelawar: Mana-mana hubungan dengan kelawar yang membawa kepada potensi potong, menggigit, atau pendedahan membran mukus kepada air liur perlu dinilai. Sekiranya pendedahan yang berpanjangan kepada kelawar ditemui (tidur di dalam bilik di mana kelawar ditemui), rawatan perubatan perlu dipertimbangkan.
Memandangkan rabies adalah penyakit maut, sering kali langkah terbaik adalah untuk memulakan siri suntikan vaksinsehingga maklumat lanjut boleh didapati. Serangkaian suntikan diberikan.
Yang pertama adalah suntikan imun globulin secara rawak yang membantu mencegah virus daripada menjangkiti individu. Sebahagian daripada imunisasi ini diberikan berhampiran kawasan berdekatan dengan gigitan haiwan.
Ini diikuti oleh empat suntikan dalam tempoh dua minggu akan datang. Ini adalah vaksin rabies untuk membantu tubuh melawan virus rabies.
Antara langkah berjaga-jaga yang perlu dibuat oleh individu yang memelihara kucing hendaklah memastikan kucing peliharaan mengambil suntikan anti rabies. Bagi yang beragama Islam hendaklah mengelak daripada memelihara anjing dalam rumah.
Oleh kerana peratus tertinggi wabak rabies ini daripada anjing, maka ianya amat bertepatan sekali dengan ajaran Islam yang melarang umatnya memelihara anjing melainkan untuk dijadikan haiwan buruan serta menjaga keselamatan rumah dan ianya perlu diasingkan.
Ianya juga jatuh kepada najis berat yang menyebabkan individu atau kawasan jilatan air liur anjing perlu disamak bagi memastikan najis yang kemungkinan ada virus rabies. – MalaysiaGazette
Penulis adalah Ahli Pertubuhan Doktor-Doktor Islam Malaysia (Perdim)
