Tan Sri Johan membangkitkan isu pembunuhan "oleh".

BARU-BARU ini Bawah Kolong ada terbaca satu artikel berkaitan persoalan dibangkitkan Tan Sri Johan Jaaffar (JJ) berkenaan pembunuhan perkataan “oleh” dalam pemberitaan.

Bekas Pengerusi Media Prima Berhad yang juga bekas Pengarah Kumpulan New Straits Times Berhad itu mempersoalkan kenapa perkataan “oleh” dibunuh atau ditalkinkan oleh sebahagian besar editor akhbar Bahasa Melayu.

Untuk pengetahuan Tan Sri JJ, karektor “oleh” mula dihilangkan oleh akhbar Berita Harian pada akhir 1999 atau awal tahun 2000-an.

Bawah Kolong antara pemberita yang turut tersenarai dalam kursus gaya bahasa anjuran Berita Harian, yang mana panelnya diketuai wartawan Ahmad Tajuddin atau lebih dikenali dengan panggilan Ataj.

Dalam kursus tiga hari itu, kami didedahkan dengan kaedah penggunaan ayat atau perkataan yang sesuai untuk penulisan satu-satu berita. Baginya, berita harus ringkas dan padat.

Justeru, untuk meringkas dan memadatkan berita itu, beberapa ayat atau perkataan perlu dikorbankan daripada digunakan, dan ayat atau perkataan ini jika tidak digunakan, berita tetap kemas atau sedap dibaca.

Sebagai contoh, Bawah Kolong boleh sahaja introkan tulisan ini seperti berikut;

Baru-baru ini Bawah Kolong ada terbaca satu artikel berkaitan persoalan “yang” dibangkitkan “oleh” Tan Sri Johan Jaafar (JJ) berkenaan pembunuhan perkataan “oleh” dalam pemberitaan.

Tetapi, Bawah Kolong lebih sedap meringkaskannya kepada ayat yang menjadi intro kepada artikel ini sebagaimana permulaannya di atas.

Dalam kursus tiga hari itu, Bawah Kolong dan rakan pemberita yang lain dimaklumkan mengenai beberapa perkataan yang bakal ditalkinkan. Antaranya, “oleh”, “yang”, “di”, “telah” dan “ekor”.

Contohnya, “majlis itu telah dirasmikan oleh Tan Sri JJ”, tetapi lebih padat dan kemas kalau ditulis, “majlis itu dirasmikan Tan Sri JJ”.

Begitu juga perkataan “yang”. Contohnya, “meja yang digunakan oleh Tan Sri JJ didapati telah hilang”, tetapi lebih padat dan kemas kalau ditulis, “meja digunakan Tan Sri JJ telah hilang”.

Gaya pemberitaan tidak sama dengan gaya penulisan kreatif seperti cerpen dan novel. Genre cerpen, novel, rencana, analisis dan pojok boleh gunakan “oleh” dan “yang” sebanyak mungkin.

Bagaimanapun, dalam pemberitaan, perkataan “oleh” atau “yang” sebolehnya dikurangkan atau ditiadakan langsung. Ayat-ayat itu umpama melukut di tepi gantang, ada tidak menambah, tiada tidak berkurangan.

Bukan setakat itu, perkataan “dijilat api”, “orang”, “buah”, “sawah padi” juga turut dipinda kepada yang lebih ringkas.

Begitu juga perkataan, “dijangka akan dirasmikan”, “lima ekor ayam mati”, tiga biji buah limau” dan “lima orang kanak-kanak”, setiap ayat yang mempunyai penjodoh bilangan akan dibuang.

Ia lebih sedap dan kemas dibaca begini, “dijangka dirasmikan”, “lima ayam mati”, tiga biji limau” dan “lima kanak-kanak”.

Ini termasuk ayat seperti, “Abdul Rahman mengusahakan lima ekar sawah padi” kepada yang lebih kemas dan ringkas, “Abdul Rahman mengusahakan lima ekar bendang”.

Contoh lain, “Rumah agam itu musnah dijilat api dalam kejadian jam 5 pagi tadi” kepada ayat yang lebih kemas “Rumah agam itu musnah terbakar dalam kejadian jam 5 pagi tadi”.

Seingat Bawah Kolong, Berita Harian juga tidak menggunakan perkataan “melibatkan”, sebaliknya menggunakan “terbabit”, “menelan belanja” ditukar kepada “melibatkan”.

Contoh, “pembinaan rumah itu menelan belanja kira-kira RM5 juta”, ditukar kepada ayat, “pembinaan rumah itu melibatkan belanja RM5 juta”.

Berita Harian juga ketika itu sebolehnya mahu meringkaskan penulisan berita dengan gaya bahasa yang mantap dan kemas selaras dengan Kamus Dewan Bahasa dan Pustaka.

Sebab itu, gaya bahasa Berita Harian tidak sama dengan Utusan Malaysia. Walaupun dua akhbar ini menjadi pilihan utama rakyat Malaysia, tetapi masing-masing mempunyai nilai atau gaya bahasa tersendiri.

Bawah Kolong pernah mendengar perbualan pembaca mengenai struktur ayat pemberitaan Berita Harian dan Utusan Malaysia. Ada menyatakan, ayat Berita Harian lebih intelek berbanding ayat Utusan Malaysia yang lebih disukai ramai.

Sebab itu, apabila Bawah Kolong menerima pelawaan daripada sebuah akhbar kompak pada tahun 2004, Bawah Kolong minta untuk menetapkan gaya bahasa sendiri pada akhbar baharu itu.

Untuk gaya bahasa akhbar kompak itu, Bawah Kolong campur daripada gaya bahasa Berita Harian dan gaya bahasa Utusan Malaysia. Namun, perkataan “oleh”, “yang” “di”, “dijangka akan” dimatikan sama sekali.

“Oleh”, “yang” dan “di” boleh digunakan, tetapi sekurang-kurangnya satu atau dua dalam satu berita atau stori. Kalau kebetulan Bawah Kolong yang sunting stori berkenaan, Bawah Kolong cantas seboleh mungkin perkataan itu.

Untuk maklumkan juga, ayat-ayat itu boleh digunakan dalam penulisan rencana, analisis, pendapat dan pojok, tetapi sebolehnya dilarang sama sekali dalam penulisan berita. Boleh digunakan, tapi tertakluk kepada pembinaan ayat.

Harap Tan Sri JJ tahu reformasi perkataan yang dibangkitkan itu dimulakan di era Tan Sri mengetuai akhbar arus perdana lagi, tetapi mungkin ketika itu Tan Sri sibuk dengan aktiviti kesusasteraan.

Berita adalah penulisan diskriptif atau penjelasan, manakala sastera adalah penulisan kreatif, iaitu mengikus Kamus DBP, biasanya digunakan bagi merujuk kepada tindakan menghasilkan idea baru.

Penulisan kreatif sesuai dengan Tan Sri yang berasal dari orang sastera. Tan Sri banyak menulis cerpen, novel, puisi, sajak dan gurindam hingga corak penulisan terbawa-bawa dalam penulisan rencana, berita dan pojok.

Semua genre ini berbeza antara satu sama lain dari segi penggunaan perkataan. Ada yang boleh guna sebanyak mungkin “oleh” dan “yang”. Ada yang langsung tidak perlukan “di”, “telah” dan “akan”.

Namun, ayatnya atau jalan ceritanya tetap dapat memberi kefahaman kepada pembaca, walaupun digunakan atau tidak digunakan.

Dalam konteks hendak pendekkan berita, ia tidak perlu digunakan, tetapi kalau mahu panjangkan berita, boleh digunapakai.

Seingat Bawah Kolong, gaya bahasa ini hanya kekal kepada pemberita yang seangkatan dengan Bawah Kolong sahaja, selainnya, yang baharu masuk selepas era Ataj, gaya bahasanya kembali kepada zaman dulu-dulu.

Kadang-kadang malu bila baca berita kejadian kebakaran di akhbar Berita Harian, ada wartawan menulisnya “dijilat api”. Kata Ataj, kalau kita guna perkataan dijilat api, ia menggambarkan seolah api itu ada lidah.

Sama juga perkataan “kejar mengejar”. Kita tidak guna perkataan kejar mengejar kerana menggambarkan seolah polis dan pencuri saling berhambatan. Mula-mula polis kejar pencuri, kemudian pencuri kejar polis pula.

Malah, banyak lagi yang Bawah Kolong nak terang dan jelaskan jika dapat duduk semeja dengan Tan Sri JJ. – MalaysiaGazette

IKUTI KAMI DI MEDIA SOSIAL

Facebook : Malaysia Gazette
X : @malaysiagazette
Instagram : @malaysiagazette
Youtube MG : MalaysiaGazette TV
Youtube MGFlash : MG Flash
TikTok : Malaysia Gazette
Threads : Malaysia Gazette
Whatsapp Channel : Malaysia Gazette
Telegram : Malaysia Gazette
Spotify : MG Podcast