Oleh: Prof. Madya Dr Khairunneezam Mohd Noor & Dr Mad Ithnin Salleh
INTERNET scammer atau penipu di laman maya adalah individu atau kumpulan yang menggunakan internet untuk melakukan aktiviti penipuan. Mereka menggunakan pelbagai taktik untuk menipu orang, seperti emel phishing, laman web palsu, dan kejuruteraan sosial. Di Malaysia, penipuan termasuk penipuan jualan dalam talian, penipuan perdagangan dalam talian, penipuan Afrika, penipuan Macau, penipuan Emel Perniagaan Terjejas (Business Email Compromised- BEC), pinjaman palsu, dan penipuan SMS.
Modus operandi scammer ini berbeza bergantung kepada jenis penipuan. Sebagai contoh, sesetengah scammer menggunakan laman web dan aplikasi pelaburan palsu untuk menarik mangsa ke dalam pelaburan palsu. Lain-lain kaedah adalah menggunakan emel phishing dan mesej untuk menipu orang supaya mendedahkan maklumat peribadi mereka, seperti butiran akaun bank dan kata laluan. Scammer juga boleh menyamar sebagai kakitangan perkhidmatan pelanggan untuk mendapatkan kepercayaan mangsa mereka.
Menurut statistik yang dilaporkan oleh pihak Polis Diraja Malaysia (PDRM), jumlah kes penipuan dalam talian di Malaysia meningkat dalam beberapa tahun terakhir. Pada tahun 2019 misalnya, terdapat 13,703 kes dilaporkan, dengan kerugian sebanyak RM539 juta. Tahun berikutnya, jumlah kes meningkat kepada 17,227 dengan kerugian sebanyak RM511.2 juta. Pada tahun 2021, terdapat 20,701 kes yang didaftarkan dengan kerugian sebanyak RM560.8 juta. Antara Januari dan Julai tahun ini saja, 12,092 kes dilaporkan dengan kerugian sebanyak RM414.8 juta.
Dalam satu laporan pada awal bulan ini, Malaysia disenaraikan di tangga kelapan dalam kalangan 11 negara ASEAN berhubung tahap keyakinan dalam mengenal pasti cubaan jenayah penipuan dalam talian. Dapatan itu terkandung dalam Laporan ‘Scam Asia 2023’ terbitan ‘Global Anti-Scam Alliance’ (GASA) dan Gogolook, pengendali aplikasi ‘Whoscall Malaysia’ bertujuan membanteras jenayah komersial yang membolehkan pengguna mengetahui identiti pemanggil dan mengenal pasti nombor disyaki sebagai scammer.
Malaysia mempunyai beberapa undang-undang untuk melindungi warganya daripada scammer di internet. Ini termasuk Akta Jenayah Komputer 1997, Akta Komunikasi dan Multimedia 1998, Kanun Keseksaan, Akta Hakcipta 1987, Akta Perlindungan Data Peribadi 2010, Akta Tandatangan Digital 1997, Akta Perdagangan Strategik 2010, dan Akta Hasutan 1948. Akta Jenayah Komputer 1997 adalah undang-undang khusus pertama yang dikuatkuasakan di Malaysia untuk menangani jenayah siber. Ia menjadikan pelbagai kesalahan siber seperti penjenayah, penyebaran virus komputer, dan komunikasi yang tidak sah bagi sesiapa yang mencuba mengakses komputer oleh orang yang tidak dibenarkan sebagai jenayah.
Akta Perlindungan Data Peribadi 2010 misalnya, mengawal pemprosesan data peribadi dalam urus niaga komersial dan memberi hak kepada individu untuk mengawal data peribadi mereka. Akta Komunikasi dan Multimedia 1998 mengawal industri komunikasi dan multimedia di Malaysia dan menubuhkan Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia Malaysia (MCMC). MCMC bertanggungjawab untuk menguatkuasakan peruntukan undang-undang dan melindungi kepentingan pengguna.
Begitu pun, tanggungjawab untuk melindungi diri daripada jenayah siber oleh scammer ini terletak kepada masyarakat sepanjang menggunakan internet. Masyarakat boleh mengambil langkah-langkah keselamatan seperti memilih kemas kini perisian automatik untuk memastikan peranti mereka dilindungi daripada jenayah siber. Masyarakat juga boleh menggunakan kata laluan yang kuat dan pengesahan dua faktor untuk melindungi akaun mereka.
Selain itu, semua pihak harus berhati-hati terhadap emel phishing dan mesej, dan elakkan dari membuka pautan yang mencurigakan. Gunakan rangkaian peribadi maya (VPN) apabila mengakses rangkaian Wi-Fi awam dan elakkan daripada berkongsi maklumat peribadi dalam talian, terutama di platform media sosial. Masyarakat harus memantau secara berkala akaun bank dan laporan kredit mereka untuk sebarang aktiviti mencurigakan.
Begitu juga dengan usaha perlindungan siber dalam kalangan masyarakat yang mungkin memerlukan sedikit perbelanjaan seperti penggunaan perisian antivirus dan firewall untuk melindungi peranti daripada perisian berbahaya dan ancaman siber lain. Terakhirnya, kita semua harus memantapkan pengetahuan dan pendidikan berkaitan ancaman siber terkini dan kekal maklum tentang amalan terbaik untuk melindungi peranti dan maklumat peribadi di alam maya.
Prof. Madya Dr Khairunneezam Mohd Noor, Pensyarah Kanan, Fakulti Kepimpinan dan Pengurusan, Universiti Sains Islam Malaysia dan
Dr Mad Ithnin Salleh, Pensyarah Kanan, Fakulti Pengurusan dan Ekonomi, Universiti Pendidikan Sultan Idris
