DALAM beberapa tahun kebelakangan ini, media sosial telah menjadi sebahagian daripada kehidupan ramai remaja. Walaupun pelantar ini boleh memberi manfaat untuk hubungan sosial dan komunikasi, namun pelantar ini turut memberi kesan negatif terhadap kesihatan mental seperti kebimbangan, kemurungan, dan harga diri yang rendah di kalangan remaja. Antara faktor penyumbang kepada kesan negatif ini ialah perbandingan berterusan dengan individu lain yang menyebabkan perasaan tidak mencukupi dan nilai diri yang rendah.
Perbandingan berterusan ini mewujudkan tekanan emosi untuk menampilkan imej yang sempurna dan berlaku lebih ketara terutamanya bagi mereka yang sudah terdedah kepada isu kesihatan mental. Selain itu, media sosial juga boleh membawa kepada penyebaran maklumat palsu mahupun salah termasuk mengenai kesihatan mental. Maklumat sebegini menyebabkan remaja salah faham keperluan kesihatan mental mereka sendiri atau berasa terhina untuk mendapatkan bantuan. Di samping itu, beberapa kandungan di media sosial, seperti imej grafik atau mesej tentang kecederaan diri, boleh mencetuskan dan memburukkan lagi isu kesihatan mental berikutan kegagalan dalam penyampaian maklumat secara berkesan.
Isu lain yang berbangkit adalah kekurangan privasi dan keselamatan di media sosial. Remaja mungkin berkongsi maklumat sensitif atau peribadi dalam talian, yang boleh digunakan semula terhadap mereka seperti buli, gangguan dan intipan siber. Isu ini juga menyukarkan remaja untuk mendapatkan bantuan atau sokongan berkaitan kebimbangan kesihatan mental mereka, kerana mereka takut akan sebarang tindak balas dan pertimbangan daripada rakan sebaya mereka.
Isu ketagihan turut mendapat perhatian yang mana remaja menghabiskan banyak masa di pelantar ini yang menyebabkan pelbagai masalah kesihatan mental, termasuk pengasingan sosial, gangguan tidur dan penurunan prestasi akademik. Dalam sesetengah kes, penggunaan media sosial yang berlebihan mengakibatkan wujud rasa kebergantungan juga ketinggalan apabila gagal berada di dalam talian yang mencetuskan pula tekanan psikologi yang lebih lanjut. Secara keseluruhannya, kesan media sosial terhadap kesihatan mental dalam kalangan remaja merupakan isu kompleks yang memerlukan kerjasama pelbagai pihak seperti kerajaan, organisasi dan komuniti bagi meningkatkan kesedaran terhadap risiko penggunaan media sosial dan cara mengenali tanda-tanda isu kesihatan mental.
Kerajaan boleh meneruskan pembiayaan kempen kesihatan awam yang memberi tumpuan kepada penggunaan media sosial yang selamat, menyediakan sumber untuk ibu bapa dan pendidik juga meningkatkan kesedaran tentang kesan media sosial terhadap kesihatan mental. Organisasi pula boleh menyediakan pendidikan keselamatan media sosial, pemeriksaan kesihatan mental dan rujukan kepada bantuan profesional untuk remaja yang memerlukannya. Manakala kumpulan komuniti boleh menggalakkan perbincangan tentang kesihatan mental dan penggunaan media sosial, mengurangkan stigma yang dikaitkan dengan isu kesihatan mental, dan menyediakan persekitaran yang menyokong juga selamat untuk remaja yang bergelut dengan cabaran kesihatan mental.
Usaha galakan terhadap kemahiran literasi digital di kalangan remaja melalui institusi pendidikan dengan mengintegrasikan literasi digital dan kemahiran berfikir kritis ke dalam kurikulum untuk membantu remaja mengenali dan mengelakkan kandungan media sosial yang berbahaya turut membantu. Kandungan kurikulum termasuk pendidikan tentang mengenal pasti maklumat yang salah, kebimbangan privasi dan tingkah laku dalam talian yang selamat. Usaha ini seiring dengan revolusi industri 4.0 menerusi tiang siber keselamatan. Manakala penglibatan profesional kesihatan mental dalam memberikan pendidikan dan sokongan kepada remaja yang memerlukannya dengan menawarkan kumpulan sokongan dalam talian atau sumber kesihatan mental yang boleh diakses tanpa nama wajar diteruskan.
Begitu juga dengan penyedia penjagaan kesihatan juga boleh menyepadukan pemeriksaan kesihatan mental ke dalam pemeriksaan rutin dan menyediakan rujukan untuk rawatan kesihatan mental apabila diperlukan. Kesimpulannya, menangani isu kesihatan mental yang berkaitan dengan penggunaan media sosial dalam kalangan remaja memerlukan usaha kolaboratif daripada semua pihak. Dengan menggalakkan kesedaran, menambah baik kurikulum pendidikan, memupuk komunikasi terbuka dan menyokong, dapat membantu remaja menavigasi media sosial dengan selamat dan melindungi kesihatan mental mereka.
Oleh: Ts. Irma Syarlina Che Ilias
Pensyarah Kanan di Seksyen Teknologi Kejuruteraan Komputer,
Institut Teknologi Maklumat, Universiti Kuala Lumpur Malaysian (UniKL MIIT)
